تضمین آزادی کسب و کار در پرتو رویه قضایی هیات عمومی دیوان عدالت اداری

نوع مقاله : مطالعه آرای قضایی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه قم

2 استادیار گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم ، ایران

3 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشکده حقوق دانشگاه قم

10.22034/mral.2022.560814.1367

چکیده

آزادی کسب و کار از مصادیق آزادی اقتصادی در هر نظام حقوقی است که به موجب آن شهروندان هر جامعه، حق دارند هر کسب و کاری را انتخاب نمایند. این حق بنیادین و تکلیف دولت برای حمایت از آن در اسناد قانونی و حقوقی از جمله: قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قوانین عادی داخلی و اسناد بین‌المللی شناسایی و هنجارسازی شده است. به منظور احقاق حقوق فردی و تضمین از این حق اقتصادی، هیات عمومی دیوان عدالت اداری جهت تحقق اصل حاکمیت قانون، در چارچوب کارویژه ذاتی خود و نظارت قضایی بر تصمیمات عام‌الشمول، آراء متعددی در دعاوی مختلف صادر کرده است. مساله اصلی نحوه عملکرد هیات عمومی دیوان عدالت اداری در انجام این وظیفه قانونی است. پرسش این پژوهش بدین صورت است که رویه قضایی هیات عمومی دیوان چگونه و به چه نحو ازادی کسب کار را تضمین کرده است؟ یافته‌های این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی و همراه با نقد دعاوی و آراء قضایی صادره است، دلالت بر آن دارد که مهمترین جهات رسیدگی به قضایا عبارتند از: رعایت اصل صلاحیت صدور مجوز، توجه به اصول حقوق رقابت در صدور مجوزها، خروج موضوعی بعضی مشاغل همانند سردفتری و وکالت از مفهوم کسب و کار، که نشان‌گر درک دقیق و حمایت ویژه دیوان عدالت اداری از این حق به نسبت سایر مراجع مقررات‌گذار یا نهادهای اجرایی است، که می‌تواند راهنمای قضایی برای نهادهای تقنینی و مقررات‌گذار در اعمال و اجرای آزادی کسب و کار و تضمین و حمایت از این حق اقتصادی در معنای واقعی خود باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Guaranteeing freedom of business in the light of judicial procedure The General Board of the Administrative Court of Justice

نویسندگان [English]

  • Alireza Dabirnia 1
  • Ayatollah Jalili 2
  • Ehsan Movahedipoor 3
1 Associate Professor, Faculty of Law, Qom University
2 Ph.D. in (Public Law), Department of Public Law, Faculty of Law, University of Qom
3 public law, university of qom
چکیده [English]

Economic freedom is the basis of business freedom in any economic and legal system, whereby the citizens of society have the right to choose any business according to their ability, expertise and personal creativity. This important and fundamental principle and the duty of the government to guarantee and support it has been and standardized in the Constitution of the Islamic Republic of Iran, domestic laws and international documents. In order to judicially monitor general decisions, realize the principle of the rule of law assert individual and social rights, the General Board of the Court of Administrative Justice has issued opinions in various lawsuits in order to support and guarantee this right and perform its inherent special task. The findings of this research, which were issued in a descriptive-analytical method and along with the criticism of lawsuits and judicial opinions, indicate that the most important aspects dealing with cases are: with the principle of licensig authority, paying attention to the principles of competition rights in licensing, The subject departure of some professions such as notary and attorney from the concept of business, which shows the more accurate understanding and special support of the Administrative Court of Justice of this economic right compared to other regulatory authorities executive institutions. The interpretation and explanation of the concept of freedom business in the Administrative Court of Justice can be a judicial guide for legislative and regulatory institutions in applying and implementing the freedom of business and protecting this economic right in its true sense.

کلیدواژه‌ها [English]

  • freedom
  • judicial supervision
  • administrative court of justice
  • business
احمدیان، مریم، گزارش پژوهشی بررسی و نقد شاخص‌های جهانی آزادی اقتصادی (بنیاد هریتیج و مؤسسه فریزر)، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، 1390.
پتفت، آرین و احمد مرکزمالمیری، مفهوم و قلمرو اصول کلی حقوق اداری امکان و چگونگی استناد به آن در رسیدگی‌های قضایی، چاپ دوم، تهران: قوه قضاییه، 1397.
پروین، خیرالله، حقوق بشر از نظر تا عمل، چاپ دوم، تهران: میزان،
شیروی، عبدالحسین، حقوق اقتصادی، چاپ یکم، تهران: سمت، 1399.
قاری سید فاطمی، سید محمد، حقوق بشر در جهان معاصر (درآمدی بر مباحث نظری: مفاهیم، مبانی، قلمرو و منابع)، چاپ ششم، تهران: نگاه معاصر، 1398.
قاضی شریعت‌پناهی، ابوالفضل، بایسته­های حقوق اساسی، چاپ پنجاه و سوم، تهران: میزان، 1395.
عباسی، بیژن، حقوق بشر و آزادی‌های بنیادین (سه نسل حقوق بشر در اسلام، ایران و اسناد بین‌الملل و منطقه‌ای)، چاپ دوم، تهران: دادگستر، 1395.
عراقی، سید عزت‌الله، حقوق کار (جلد یکم)، چاپ هجدهم، تهران: سمت، 1396.
عراقی، سید عزت‌الله و امیرحسین رنجبریان، تحول حقوق بین‌المللی کار، چاپ یکم، تهران: مؤسسه کار و تأمین اجتماعی، 1391.
مشهدی، علی، فرهنگ اصطلاحات حقوق اداری، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1397.
ویژه، محمدرضا، کلیات حقوق اساسی، چاپ ششم، تهران: سمت، 1398.
هاشمی، سید محمد، حقوق کار، تهران: میزان، 1396.
 
احمدی بنی، رسول، فرامرز عطریان و سید محمدمهدی غمامی، «بررسی اقتصاد مقاومتی در پرتو اصل آزادی کسب و کار»، مجله دانش حقوق عمومی، 1398، شماره
حسنوند، محسن، «حقوق عمومی اقتصادی: انحصارات دولتی در ایران»، مجله راهبرد، 1388، شماره 50.
کفاش، ملیکا و محمد صادقی، «بررسی تحلیلی تضمینات آزادی اقتصادی در نظام حقوقی ایران»، نشریه دانش حقوق مالیه، 1398، شماره 7.
محقق، محمدجواد، «مقاله نظام اقتصادی از منظر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، نشریه معرفت، 1384، شماره 89.
مرادزاده، حسن و زهراالسادات نواب‌زاده شهربابکی، «منشور اجتماعی اروپایی، بازبینی‌شده مصوب 3 می 1996»، مجله حقوقی بین‌المللی، دوره بیست و ششم، شماره 40.
مرکزمالمیری، احمد، «مجوززدایی به مثابه مقررات‌زدایی: تحلیل مفهومی مقررات‌زدایی در ایران»، فصل‌نامه مجلس و راهبرد، 1399، دوره بیست و هفتم، شماره
Latin Source
Chirwa, D. M., The Universal Declaration of Human Rights, economic, social and cultural rights and human rights discourse, In Contemporary Human Rights Challenges, Routledge, 2018, pp. 183ـ
Darraj, Susan Muaddi, The Universal Declaration of Human Right, New York: Infobase Publishing, 2010.
Website
divanـedalat.ir.
tradingeconomics.com/iran/easeـofـdoingـbusiness.
worldbank.org/en/programs/businessـenabling.environment/doingـbusinessـlegacy.
دوره 6، شماره 18
سال ششم، شماره هجدهم، بهار 1403
فروردین 1403
صفحه 89-113
  • تاریخ دریافت: 01 شهریور 1401
  • تاریخ بازنگری: 30 آبان 1401
  • تاریخ پذیرش: 30 آبان 1401